Bruksizm: stan chorobowy z licznymi objawami towarzyszącymi

Bruksizm może powodować szereg bolesnych objawów i problemów zdrowotnych, które negatywnie wpływają na jakość życia osoby. Zaburzenia snu, bóle głowy czy napięcie mięśni to tylko niektóre z tych objawów, które dotykają 90% pacjentów cierpiących na bruksizm [1].

Przyczyny bruksizmu

Przyczyny bruksizmu nie zostały dotychczas w pełni zrozumiane, jednak wiadomo, że stres oraz związane z nim emocje, takie jak lęk i złość, mają bliski związek z tym zjawiskiem. Na ryzyko wystąpienia bruksizmu mogą również wpływać predyspozycje genetyczne, zaburzenia snu, stosowanie niektórych leków, palenie papierosów oraz spożywanie alkoholu. Do głównych przyczyn uznaje się: 

• Stres i napięcie emocjonalne: Bruksizm często występuje u osób poddanych silnemu stresowi, zarówno emocjonalnemu, jak i fizycznemu. Napięcie nerwowe może prowadzić do nieświadomego zaciskania zębów, co w dłuższej perspektywie wywołuje szereg problemów stomatologicznych.

• Zaburzenia snu: Często bruksizm jest skojarzony z innymi zaburzeniami snu, takimi jak bezdech senny, co może powodować nadmierną aktywność mięśni żuchwy w trakcie nocnego odpoczynku.

• Czynniki genetyczne: Istnieją dowody na to, że bruksizm może mieć również podłoże dziedziczne, choć nie ma jednoznacznych badań potwierdzających istnienie specyficznego genu odpowiedzialnego za to zaburzenie.

• Nieprawidłowa okluzja: Złe ustawienie zębów, w tym niewłaściwa relacja między górnymi a dolnymi zębami, może prowadzić do bruksizmu. Zaburzenia okluzji mogą wymuszać nieprawidłowe ruchy żuchwy i powodować nadmierne tarcie zębów.

• Leki i substancje psychoaktywne: Bruksizm może być efektem ubocznym stosowania niektórych leków, zwłaszcza leków psychotropowych (np. leków przeciwdepresyjnych, neuroleptyków), a także nadużywania substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol czy narkotyki.

Bruksizm podczas snu może prowadzić do wyniszczającego błędnego koła: zgrzytanie zębami powoduje napięcie, ból i zaburzenia snu, co prowadzi do wzrostu zmęczenia i stresu w ciągu dnia. To z kolei może prowadzić do nasilenia zgrzytania i zaciskania zębów, a w efekcie wpływać na ogólne samopoczucie pacjenta.

Diagnoza bruksizmu

Diagnozowanie bruksizmu jest procesem, który wymaga uwzględnienia wielu czynników. Obejmuje ono zarówno ocenę kliniczną, jak i zastosowanie specjalistycznych narzędzi diagnostycznych:

• Wywiad medyczny: Podstawowym krokiem w diagnozowaniu bruksizmu jest szczegółowy wywiad z pacjentem, który może ujawnić objawy, takie jak ból w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych, napięcie mięśniowe w obrębie twarzy, bóle głowy czy objawy ze strony układu stomatognatycznego.

• Obserwacja stomatologiczna: Lekarz dentysta dokonuje oceny stanu uzębienia, zwracając szczególną uwagę na zużycie zębów, ich pęknięcia, a także obecność mikropęknięć w szkliwie, które mogą świadczyć o nadmiernym zgrzytaniu.

• Badanie polisomnograficzne: W przypadkach bruksizmu nocnego zastosowanie polisomnografii pozwala na monitorowanie aktywności mięśni żuchwy oraz innych parametrów snu, co umożliwia dokładniejszą diagnozę.

• Elektromiografia: Zastosowanie elektromiografii do oceny aktywności mięśni żuchwy może pomóc w obiektywnej ocenie intensywności bruksizmu.

Skutki bruksizmu

Nieleczony bruksizm może prowadzić do licznych powikłań, które negatywnie wpływają na jakość życia pacjentów. Należy do nich:

• Uszkodzenie zębów: Nadmierne tarcie zębów prowadzi do ich ścierania, co może skutkować bólami zębów, nadwrażliwością, a nawet utratą struktury zęba.

• Bóle głowy i szyi: Przewlekłe napięcie mięśniowe związane z bruksizmem może prowadzić do bólów głowy (często typu napięciowego) oraz bólów w okolicy karku i ramion.

• Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego: Przewlekły bruksizm może prowadzić do rozwoju problemów ze stawem skroniowo-żuchwowym (TMD), takich jak ból, kliknięcia, ograniczenie ruchomości żuchwy, a nawet uszkodzenie stawu.

• Zaburzenia snu: Bruksizm nocny może prowadzić do zakłóceń jakości snu, powodując zmęczenie i obniżoną wydajność w ciągu dnia.

Metody leczenia bruksizmu

Jedną z popularnych metod leczenia jest stosowanie szyny zgryzowej, która zapobiega kontaktowi zębów podczas zgrzytania. Choć chroni ona zęby przed uszkodzeniami mechanicznymi, jej działanie jest ograniczone, jeśli chodzi o inne objawy towarzyszące, takie jak bóle głowy czy napięcie mięśniowe.

Fizjoterapia może pomóc w leczeniu bolesnych objawów towarzyszących bruksizmowi. Należy jednak pamiętać, że fizjoterapia jedynie łagodzi objawy, a nie eliminuje przyczyn problemu.

Terapia poznawczo-behawioralna to czasochłonna metoda, która aktywnie angażuje pacjenta w proces leczenia. Może być stosowana w leczeniu stresu, który często jest uznawany za jedną z przyczyn bruksizmu. W niektórych przypadkach lekarz może również zalecić stosowanie leków rozluźniających mięśnie, które należy przyjmować przed snem.

Terapia z użyciem urządzeń biofeedback to alternatywna metoda leczenia. Ponieważ bruksizm zazwyczaj występuje nieświadomie, urządzenia te mają na celu uświadomienie pacjentowi jego nawyku zgrzytania i kontrolowanie aktywności mięśni żuchwy. Urządzenia biofeedback monitorują pracę mięśni żuchwy i emitują sygnał (dźwiękowy lub wibracyjny) w momencie rozpoczęcia zgrzytania, co prowadzi do efektu uczenia się i zmniejszenia tego niepożądanego zachowania.

Urządzenia do elektrostymulacji przezczaszkowej (CES) to nowa generacja urządzeń biofeedback. Delikatny impuls stymuluje odruch warunkowy w mięśniach żuchwy, gdy tylko wykryje napięcie – zapobiegając w ten sposób dalszemu zgrzytaniu i zaciskaniu zębów w trakcie snu. Z biegiem czasu, niezdrowy nawyk zgrzytania i zaciskania zębów jest stopniowo redukowany. CES koncentruje się na przyczynach bruksizmu, co pozwala na złagodzenie bolesnych objawów towarzyszących.

Ta innowacyjna i opatentowana technologia jest stosowana w systemie BUTLER GrindCare. Monitorowana jest aktywność bruksizmu podczas snu, co pozwala na zmniejszenie zgrzytania i zaciskania zębów poprzez aktywację naturalnego odruchu. Różne badania wykazują, że GrindCare może zmniejszyć bruksizm nocny o ponad 50% już w ciągu trzech tygodni [2] [3] oraz złagodzić bolesne objawy towarzyszące [4] [5], nie zakłócając przy tym snu [6] [7].

[1] Ilościowe badanie ankietowe, 216 uczestników, Niemcy, marzec 2014.

[2] F. Jadidi, E. Castrillon, P. Nielsen, L. Baad-Hansen, P. Svensson. Wpływ warunkowej stymulacji elektrycznej na aktywność mięśni żuchwy podczas snu: badanie pilotażowe z projektem randomizowanej próby kontrolowanej. Acta Odontologica Scandinavica 2013; 71: 1050–1062.

[3] F. Jadidi, E. Castrillon, P. Svensson. Wpływ bodźców elektrycznych warunkujących aktywność elektromiograficzną mięśnia skroniowego podczas snu. Journal of Oral Rehabilitation, 2008; 35: 171-183.

[4] R. Needham, S. J. Davies. Zastosowanie urządzenia GrindCare w leczeniu bruksizmu nocnego: badanie pilotażowe. British Dental Journal 2013; 215 E1.

[5] K.G. Raphael, M.N. Janal, D.A. Sirois, P. Svensson. Wpływ warunkowej stymulacji elektrycznej na aktywność mięśni żucia i ból u pacjentów z miofascialnym zaburzeniem stawu skroniowo-żuchwowego i bruksizmem nocnym. Journal of Orofacial Pain, 2013; 27: 21-31.

[6] F. Jadidi, O. Norregaard, L. Baad-Hansen, L. Arendt-Nielsen, P. Svensson. Ocena parametrów snu podczas warunkowej stymulacji elektrycznej u osób z aktywnością mięśni żuchwy podczas snu: badanie polisomnograficzne. Eur J Oral Science, 2011; 119: 211-218.

[7] F. Jadidi, E. Castrillon, P. Nielsen, L. Baad-Hansen, P. Svensson. Wpływ warunkowej stymulacji elektrycznej na aktywność mięśni żuchwy podczas snu: badanie pilotażowe z projektem randomizowanej próby kontrolowanej. Acta Odontologica Scandinavica 2013; 71: 1050–1062.