Wpływ diety na zdrowie przyzębia

Powszechnie wiadomo, że na zdrowie jamy ustnej ma wpływ higiena jamy ustnej, czynniki genetyczne oraz zdrowie ogólnoustrojowe.

A co z odżywianiem? Jeśli rzeczywiście istnieje związek między odżywianiem a zdrowiem przyzębia, jakie są dowody i w jaki sposób badania wykazały ten związek?

W badaniu przeprowadzonym w Bernie (Szwajcaria), Baumgartner zbadał zdrowie jamy ustnej dwóch rodzin (10 osób), które przez miesiąc żyły w warunkach Epoki Kamienia, uczestnicząc w programie telewizyjnym. Oznaczało to, że jadły one pożywienie z Epoki Kamienia i całkowicie porzuciły domową pielęgnację jamy ustnej szczoteczką i pastą do zębów. Rezultaty są fascynujące. Choć u prawie wszystkich uczestników znacznie rozwinęła się płytka nazębna, u żadnego z nich nie wystąpiło zapalenie przyzębia. Ponadto stwierdzono wyraźny spadek krwawienia dziąseł (BoP) w porównaniu z poziomem wyjściowym. Co ciekawe, okazało się, że kolonizacja szczepem Tannerella forsythia (silnie związanym z początkiem zapalenia przyzębia) uległa znacznemu zmniejszeniu po czterech tygodniach - bez antybiotyków i środków chemioterapeutycznych.

Badania archeologiczne czaszek i kości szczęki z okresu neolitu potwierdzają wyniki badań Baumgartnera. Adler przeanalizował bakteryjne DNA z kamienia nazębnego około 7000-letnich zębów myśliwych zbieraczy. Wyniki analizy wykazały, że ludzie w tym czasie mieli trzy razy więcej różnych rodzajów bakterii w jamie ustnej, a mimo to ich przyzębie było zdrowe.

Analiza kolejnych próbek kamienia nazębnego wykazała dramatyczny spadek różnorodności bakterii wraz z początkiem rolnictwa i związanym z tym znacznym zmniejszeniem różnorodności żywieniowej. W tych zębach można było już zidentyfikować ubytek kości zębodołowej związany z zapaleniem przyzębia. Autorzy doszli do wniosku, że współczesne ekosystemy mikrobiotyczne jamy ustnej są znacznie mniej zróżnicowane niż populacje historyczne, co może przyczynić się do powstawania przewlekłych chorób jamy ustnej (i inie tylko) w postindustrialnym stylu życia.

Podsumowując, jasne jest, że dieta jest związana z różnorodnością bakterii w jamie ustnej, a mniej zróżnicowane mikrobioty jamy ustnej mogą sprzyjać rozwojowi bakterii chorobotwórczych. Podobnie, gromadzone dane wskazują, że zaburzenia równowagi flory bakteryjnej jamy ustnej wydają się przyczyniać zarówno do chorób jamy ustnej jak i chorób ogólnoustrojowych.

Czy możemy zatem spekulować, że sama płytka nazębna może nie powodować zapalenia dziąseł, ale że skład płytki nazębnej również odgrywa istotną rolę? Istnieją przesłanki na poparcie tej hipotezy.

Biorąc pod uwagę, że dieta wpływa na funkcje metaboliczne, czy wpływa również na skład mikrobioty jamy ustnej i jelitowej? Fakt, że diety wysokobłonnikowe są korzystne dla zdrowia, jest znany od pewnego czasu. Obecnie wiemy, że dieta ma również istotny wpływ na skład mikroflory układu pokarmowego (jamy ustnej i jelit) oraz że niewłaściwe współczesne nawyki żywieniowe mają wpływ na mikrobiom jelitowy co zwiększa ryzyko wystąpienia kilku chorób przewlekłych, w tym zapalenia jelit, otyłości, cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia i nowotworów. 

Jest to dodatkowo poparte nowymi danymi z badnia klinicznego z randomizacją przeprowadzonego na Uniwersytecie w Würzburgu w Niemczech.  Do badania zaangażowano 44 pacjentów w trakcie leczenia periodontologicznego z lekkim lub umiarkowanym zapaleniem przyzębia. Wszyscy pacjenci byli w trakcie terapii podtrzymującej i nie otrzymali dalszych instrukcji dotyczących higieny jamy ustnej i zostali losowo przydzieleni do dwóch grup, jedna grupa piła bogaty w azotany sok z sałaty a druga napój placebo - trzy razy dziennie przez okres 14 dni. Wszyscy pacjenci byli na ścisłej diecie ubogiej w azotany. W grupie badanej z napojem bogatym w azotany spożycie azotanów zostało zwiększone o ok. 200 mg azotanów/dzień. Wyniki już po 14 dniach były fascynujące. Stwierdzono istotną różnicę w średnich wartościach wskaźnika GI (Gingival Index) w grupie z azotanami w porównaniu z grupą kontrolną. Autorzy doszli do wniosku, że spożycie azotanów w diecie może być przydatnym uzupełnieniem w kontroli przewlekłego zapalenia dziąseł.

Na Uniwersytecie we Freiburgu w Niemczech [1] dziesięć osób zmieniło dietę na cztery tygodnie. Nowa dieta charakteryzowała się niską zawartością węglowodanów prostych (tj. żywności zawierającej łatwo przyswajalne naturalne cukry, które dostarczają szybkiej energii, w przeciwieństwie do zdrowych węglowodanów złożonych, występujących w składnikach takich jak ziarna, fasola, rośliny strączkowe i owies), bogatej w kwasy tłuszczowe omega-3, witaminę D i C. Nie zapomniano również o przeciwutleniaczach i błonniku. Grupa kontrolna nie zmieniła swoich zachowań żywieniowych. Chociaż poziom płytki nazębnej pozostał stały w obu grupach, w badanej grupie żywieniowej wskaźniki dotyczące zapaelnia dziąseł i krwawienia (GI, PISA, BoP) zmniejszyły się o około 50%. Redukcja ta była znacznie wyższa w porównaniu do kontrolnej (niezmienionej) grupy dietetycznej. Badanie to ponownie wskazuje, że zdrowa dieta ma wyraźny wpływ na stan zdrowia jamy ustnej (mierzony stanem zapalnym dziąseł i przyzębia).

Biorąc pod uwagę, że związek między dietą a zdrowiem jamy ustnej jest ustalony, oczywiste jest, że dobre odżywianie odgrywa rolę w zapobieganiu próchnicy zębów i chorobom dziąseł. Zalecenia dotyczące zapobiegania chorobom przewlekłym i chorobom jamy ustnej za pomocą diety są w rzeczywistości takie same:

• Należy spożywać owoce i warzywa oraz odpowiednie ilości kwasu foliowego. 
• Tłuszcze nasycone i trans zastępować tłuszczami nienasyconymi, w tym źródłami kwasów tłuszczowych omega-3. 
• Spożywać pełnoziarniste i bogate w błonnik produkty zbożowe 
• Ograniczyć spożycie następujących produktów: cukru i napojów na bazie cukru, sodu oraz nadmiernej ilości kalorii z jakiegokolwiek źródła. 

Produkty GUM zapewniające zaawansowaną ochronę dziąseł pomogą Twoim pacjentom dbać o dobry stan przyzębia