Chlorheksydyna: Skutki uboczne, korzyści terapeutyczne i interakcje

Chlorheksydyna (CHX) jest powszechnie stosowana w leczeniu wszystkich chorób zapalnych wywołanych płytką nazębną. Poprzez skuteczne zmniejszenie liczby bakterii, chlorheksydyna zmniejsza zapalne metabolity bakterii i pomaga w gojeniu się dziąseł.

Złoty standard dla terapii podtrzymującej

Chlorheksydyna jest wskazana po terapii periodontologicznej w celu zapobiegania wczesnej rekolonizacji mikrobiologicznej. Po zabiegu skalingu i planowania korzeni (SRP), CHX jest szczególnie przydatny w przypadku trudno dostępnych głębokich kieszonek [2]. Celem jest zabicie patogennych bakterii osadzonych głęboko w kieszonce przyzębnej, aby umożliwić ponowne przyleganie przyzębia do świeżo wyskalowanej powierzchni korzenia.

W związku z tym, w niedawnym przeglądzie systematycznym odnotowano poprawę redukcji głębokości kieszonki (PD) przy zastosowaniu SRP + CHX w porównaniu z samym SRP [3].

Skutki uboczne Chlorheksydyny

Jako typowe działanie niepożądane chlorheksydyny (CHX) jest brązowe przebarwienie języka oraz przebarwienie zębów i uzupełnień w kolorze zębów [4] [5].

CHX przylega do czynników organicznych, gdy jest stosowany miejscowo [6]. W rzeczywistości jego skuteczność w hamowaniu płytki nazębnej jest związana z jego powinowactwem do hydroksyapetytu i kwaśnego białka śliny, co oznacza, że jest dobrze zatrzymywany w jamie ustnej [7]. CHX działa, ponieważ wiąże się z ujemnie naładowanymi miejscami na ścianie powierzchni bakterii poprzez siły elektrostatyczne. Odpowiednio, oprócz wiązania się z bakteriami, chlorheksydyna może również wiązać się z pigmentami pochodzącymi z czerwonego wina, herbaty, kawy, tytoniu oraz innych pokarmów i używek, powodując w ten sposób przebarwienia.

W rzeczywistości pojawienie się przebarwień jest oznaką skuteczności leku. Przebarwienia powstają, ponieważ jest to oznaka wysokiego powinowactwa ("jeśli plami, to działa").

Co istotne, wiemy, że przebarwienia nie wpływają negatywnie na zdrowie dziąseł i przyzębia. Co więcej, wykazano, że ewentualne przebarwienia można całkowicie usunąć przy profesjonalnym czyszczeniu zębów, a więc mają one mniejsze znaczenie. Ważniejszym czynnikiem jest korzyść w walce z paradontozą.

Niektórzy pacjenci zgłaszają również niewielkie zmiany smaku po zastosowaniu chlorheksydyny, co stanowi kolejne zgłoszone działanie niepożądane tego składnika. Są one konsekwencją wiązania się CHX z receptorami smakowymi na języku. Receptory smaku "słonego" i "gorzkiego" mogą być blokowane przez chlorheksydynę. ale to zazwyczaj ustępuje w krótkim czasie.

Preparaty o niskim stężeniu chlorheksydyny (0,06% CHX) powodują znacznie mniejsze przebarwienia i pogorszenie smaku, ale ich skuteczność jest ograniczona w porównaniu z produktami o wyższym stężeniu (0,12-0,2% CHX).

Możliwe oddziaływania

Przedmiotem dyskusji jest możliwa interakcja pomiędzy CHX, kationową (dodatnio naładowaną) cząsteczką z anionowymi (ujemnie naładowanymi) substancjami w pastach do zębów (powszechne cząsteczki anionowe w pastach do zębów to laurylosiarczan sodu - SLS - i monofluorofosforan sodu). Ponieważ dane nie są jednoznaczne, jedno z badań przeglądowych zaleca odczekanie co najmniej dwóch godzin między szczotkowaniem a płukaniem roztworem chlorheksydyny lub stosowanie pasty do zębów bez anionowych substancji powierzchniowo czynnych [8].

Podsumowanie: Chlorheksydyna w perspektywie

Chlorheksydyna jest uważana za najskuteczniejszy środek przeciwbakteryjny w stomatologii ze względu na jej doskonałe powinowactwo do ścian komórkowych drobnoustrojów, co pozwala cząsteczce CHX przeniknąć do docelowych bakterii [9] i pozostać tam wystarczająco długo, aby uzyskać trwałe działanie do 12 godzin po płukaniu.

Produkty do płukania ust o stężeniu od 0,12 do 0,2% stanowią złoty standard w "chemicznej" kontroli płytki nazębnej, przy czym oba stężenia są równoważne pod względem sposobu działania, co zostało zbadane i potwierdzone w licznych badaniach.

Aby złagodzić działania niepożądane chlorheksydyny, najlepszym postępowaniem w celu kontroli płytki naddziąsłowej i ochrony smaku w praktyce klinicznej wydają się być płyny do płukania jamy ustnej o stężeniu chlorheksydyny do 0,12% i ekspozycji błony śluzowej nieprzekraczającej 30-60 sekund dwa razy dziennie [10]. Przebarwienia można opanować dzięki dobrej pielęgnacji domowej oraz regularnym wizytom higienicznym i nie wpływają one negatywnie na zdrowie dziąseł czy przyzębia, tak więc przebarwienia nie powinny być powodem unikania chlorheksydyny [11] szczególnie biorąc pod uwagę jej status złotego standardu jako miejscowego leczenia przeciwbakteryjnego z wyboru w zapaleniu przyzębia.