Interdentale mondhygiëne: vind eenvoudig je weg in de wetenschappelijke literatuur

In deze wereld waarin alles en iedereen met elkaar verbonden is, wordt van zorgverleners op het gebied van mondgezondheid verwacht dat zij op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van tandheelkundige zorg en klinische aanbevelingen. Veel van onze patiënten hebben immers ook toegang tot allerlei informatie die online staat en maken hier mogelijk ook gebruik van voor ze naar ons toekomen voor advies over hun mondgezondheid.

En ook voor ons is het gebruikelijk geworden om onlinebronnen te raadplegen om voorafgaand aan een gesprek, afspraak voor controle of bijeenkomst snel iets op te zoeken. Informatie op internet is weliswaar een geweldige hulpbron, daar zijn tandartsen het wel over eens, maar het is vaak lastig om de uitgebreide literatuur die er beschikbaar is te beoordelen op validiteit, kwaliteit van de gegevens en betrouwbaarheid van de informatie [1].

Hoe kunnen we al die publicaties en die enorme hoeveelheden gegevens bijhouden?

Een ding is zeker: het is niet gemakkelijk.

Nieuw bewijs: zeker! Maar in welke mate?

Binnen de gezondheidszorg is sprake van een ware explosie aan nieuw wetenschappelijk onderzoek en de tandheelkunde vormt daarop geen uitzondering. Kijk bijvoorbeeld eens naar een paar ‘leuke’ feiten en cijfers over de toenemende hoeveelheid wetenschappelijke informatie:

• Een onderzoeksteam in de VS heeft ingeschat dat een huisarts die op de hoogte wil blijven van de 7827 relevante artikelen die er iedere maand verschijnen, iedere maand ongeveer 627,5 uur leestijd nodig heeft om deze medische literatuur door te nemen, ofwel ongeveer 21 uur per dag [2].
• Uit een publicatie van PLoS One komt naar voren dat het totale aantal tandheelkundige tijdschriften aanzienlijk is toegenomen, van 46 in 2003 tot 83 in 2012 [3]  Maar dat is dus nog maar het aantal tot 2012!
• Vandaag de dag zijn er meer dan 100 tandheelkundige tijdschriften [4] waarvan circa 26 specifiek op het gebied van mondhygiëne[5].
• Hoe valt dat allemaal bij te houden? Hoe gaan we om met die explosie aan beschikbare medische literatuur? Simpelweg onmogelijk, zult u zeggen…

Gelukkig zijn er de wetenschappelijk onderbouwde samenvattingen van de literatuur, waardoor we kennis kunnen nemen van de nieuwste, door vakgenoten beoordeelde en gepubliceerde onderzoeken. Deze literatuursamenvattingen zijn er in vele vormen, van een overzicht van de belangrijkste boodschappen en conclusies van belangrijke onderzoeken, zoals bij witboeken, tot streng gereguleerde systematische overzichten met complexe statistische analyses als de gouden standaard, waaronder de zeer gerespecteerde overzichten van Cochrane Library [6] waarin alleen de resultaten van de meest toonaangevende onderzoeken worden samengebracht, zoals van gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken.

Deze aanpak die de complexiteit moet verminderen, is een waardevolle informatiebron geworden in de huidige, dynamische wereld van steeds verder uitdijende gegevensbronnen en is voor ons van essentieel belang, aangezien kennis en inzichten zich na verloop van tijd uitbreiden.

Wat houdt evidence-based medicine (EBM, op bewijs gebaseerde geneeskunde) nu precies in? Laten we daar eens nauwkeuriger naar kijken. 

Evidence-based medicine (EBM, op bewijs gebaseerde geneeskunde) en evidence-based dentistry (EBD, op bewijs gebaseerde tandheelkunde)

In het Britse medische tijdschrift British Medical Journal (BMJ) werd voor het eerst een definitie gegeven van evidence-based medicine (EBM): ‘het zorgvuldig, expliciet en weloverwogen gebruik van bestaand wetenschappelijk onderzoek bij het nemen van beslissingen over de zorg voor individuele patiënten’ [7].

Maar hoe zit dat met de tandheelkunde? De American Dental Association (ADA) definieert ‘evidence-based dentistry (EBD)’ als een benadering van tandheelkunde waarin systematische beoordelingen van klinisch relevant bewijs worden gecombineerd met klinische deskundigheid en de behandelbehoeften en voorkeuren van de patiënt [8].

Met deze definitie geeft de ADA aan dat een aanbeveling voor een behandeling weliswaar gestuurd kan zijn door wetenschappelijk onderzoek, maar dat het uiteindelijke advies voor iedere patiënt moet worden bepaald door de eigen zorgverlener van die patiënt en dat bij alle beslissingen rekening moet worden gehouden met de voorkeuren van de patiënt [8]. 

In dat geval is op onderzoek gebaseerde geneeskunde vooral iets dat ons helpt om onze weg te vinden in een zee aan informatie, door al die informatie samen te vatten zodat we die sneller kunnen doorgronden.

Interdentale mondhygiëne ter voorkoming en behandeling van tandvleesaandoeningen: wat is hier de stand van zaken op het gebied van wetenschappelijk onderzoek?

Zoals je weet is er een breed assortiment aan mechanische interdentale reinigingsinstrumenten beschikbaar, voor een breed spectrum aan gewoonten, voorkeuren en interdentale ruimten. Dit assortiment omvat floss, interdentale ragers (IR’s) en rubberen tandenstokers (RT’s), stuk voor stuk hulpmiddelen die effectief zijn als ze op de juiste manier worden gebruikt. 

Maar wat nu als je meer te weten wilt komen over de relatieve prestaties van deze reinigingshulpmiddelen? Wat zegt de nieuwste literatuur over elk van deze interdentale reinigingsmethoden? Welke zorgen waarschijnlijk voor een betere medewerking? Hoe kan je deze informatie gebruiken voor het bijsturen en vereenvoudigen van jouw adviezen en de aanpassing daarvan aan iedere afzonderlijke patiënt?

Om op onderzoek gebaseerde aanbevelingen te kunnen doen aan patiënten, moeten we natuurlijk kijken naar de nieuwste wetenschappelijke informatie uit de literatuur. Hebt je de tijd om ongeveer 20 uitgebreide publicaties door te nemen waarin hulpmiddelen voor interdentale mondhygiëne met elkaar worden vergeleken met het oog op de preventie en behandeling van patiënten?

...Nee dus, dat dachten wij al, daarom hebben wij het voor jou gedaan! Wij hebben een literatuuronderzoek gedaan, getiteld ‘Interdental cleaning to prevent and treat gum disease: state of the evidence’ (Interdentale reiniging ter voorkoming en behandeling van tandvleesaandoeningen: de stand van zaken)  [9]. Wij hebben 17 gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken en 6 systematische literatuuronderzoeken en meta-analyses bekeken, geselecteerd omdat daarin de werkzaamheid van floss, IR’s en RT’s bij de plakbeheersing met elkaar worden vergeleken. Wij hebben dit gedaan ten behoeve van preventie bij personen met een goede mondgezondheid en de behandeling van patiënten met gingivitis of parodontitis.

Download ons whitepaper om te lezen wat de nieuwste literatuur op het gebied van mondhygiëne zegt over floss, IR’s en RT’s.

Je kunt ook onze virtuele training bekijken, module 1 ‘Interdental Cleaning: state of the evidence’ (Interdentale reiniging: de stand van zaken), met daarin onder andere interviews met prof. Graziani.

‘Samenvatting van de beschikbare bewijzen helpt om de kloof tussen artsen en patiënten te overbruggen’, aldus Mariano Sanz

De Federation of Periodontology (EFP, de Europese federatie voor parodontologie) heeft recentelijk ook een uitgebreid literatuuronderzoek afgerond over de behandeling van parodontitis en heeft – voor het eerst in zijn bestaan – officiële, op onderzoek gebaseerde richtlijnen gepubliceerd voor de behandeling van parodontitis [10].

Dit was een langdurige en nauwkeurig doorgevoerde onderneming die in 2019 werd afgesloten met de ‘Perio Workshop’, een workshop op het gebied van parodontologie waaraan 90 experts uit 19 landen deelnamen. Zij integreerden 15 systematische literatuuronderzoeken op het gebied van actueel wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de behandeling en preventie van parodontitis.

Doel van de EFP is dat deze richtlijnen zorgverleners op het gebied van mondgezondheid professionele therapeutische oplossingen bieden die gebaseerd zijn op individuele diagnoses van patiënten. Het doel is om deze zorgverleners overal ter wereld te helpen om hun patiënten de best mogelijke behandeling te bieden, door toepassing van de meest geschikte preventieve en therapeutische interventies, al naar gelang het stadium en de mate van parodontitis.

‘Deze richtlijn komt uiteindelijk ten goede van de patiënt, omdat die daardoor de best mogelijke behandeling krijgt,’ aldus Mariano Sanz, die voorzitter was van de genoemde ‘Perio Workshop 2019’, waar de richtlijnen werden ontwikkeld en gepubliceerd [11].

Evidence based dentistry (op bewijs gebaseerde tandheelkunde) voor de gemoedsrust

Samenvattend kunnen we vaststellen dat in een wereld van steeds meer gegevens, onderzoeken en publicaties de literatuuronderzoeken, de evidence-based dentistry en de klinische praktijkrichtlijnen die op dergelijke samenvattingen van wetenschappelijk bewijs gebaseerd zijn, voor ons een hulpmiddel zijn om onze weg te vinden binnen deze complexe materie. Zij geven ons de nodige gemoedsrust en het vertrouwen dat wij doen wat voor onze patiënten het beste is.

Samengevat bewijsmateriaal bepaalt niet onze beslissingen en beperkt ons evenmin. Iedere patiënt is immers anders en heeft eigen angsten, voorkeuren en verwachtingen. Maar het kan onze aanbevelingen voor ieder type patiënt ondersteunen: door ons in het beschikbare bewijsmateriaal te verdiepen, zijn we op de hoogte van de ‘laatste stand van zaken’ als we klinische beslissingen nemen.

Dus als je op de hoogte wilt blijven van de nieuwste informatie of ergens onzeker over bent, bespaar uzelf dan tijd. Raadpleeg samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en klinische praktijkrichtlijnen als die beschikbaar zijn!